Điều mà rất ít người quan tâm là việc sử dụng thuốc (người bệnh THA không chỉ dùng thuốc trị THA, mà còn dùng nhiều thuốc để trị bệnh từ thông thường như cảm cúm đến các bệnh nội khoa khác) có thể gây THA một cách bết thường.
COI CHỪNG TĂNG HUYẾT ÁP DO THUỐC
Theo tổ chức Y tế thế giới số huyết áp (HA) tốt nhất là 120/80mmHg, số 120 là số HA trên và số 80 là số dưới. Bị tăng huyết áp (THA) khi 2 số trên dưới cao hơn cao hơn 140/90mmHg. 1 mục tiêu của điều trị bệnh THA, trong đó có dùng thuốc, là đưa HA về mức bình thường, tốt nhất là mức 120/80mmHg.
Những lưu ý về HA
Ở một số người, việc điều trị được xem là ổn định khi số HA được ổn định ở mức cao hơn, như đối với người bệnh tuổi trung niên hoặc có bệnh đái tháo đường, mục tiêu của việc điều trị là đưa HA về dưới 130/85mmHg, hoặc ở người từ 60 tuổi trở lên đưa HA về dưới 140/90mmHg.
Điều đặc biệt lưu ý đối với người bị bệnh THA là bên cạnh việc dùng thuốc (có khi phải dùng thuốc suốt đời) để kiểm soát tốt HA, còn phải luôn quan tâm đến những yếu tố trong cuộc sống có thể gây ảnh hưởng đến HA, làm HA tăng cao hơn trị số mà việc điều trị cần đạt được.
Như trong chế độ dinh dưỡng, người bị bệnh THA không được ăn mặn, tức hạn chế ăn muối (muối natri clorua) vì natri của muối nếu hiện diện nhiều trong cơ thể sẽ giữ nước làm THA. Nếu người dư cân béo phì phải có chế độ ăn uống giúp giảm cân, bởi vì nhiều công trình nghiên cứu cho thấy người thực hiện chương trình giảm cân tích cực sẽ giảm nguy cơ THA thấy rõ.
Về chế độ sinh hoạt, người bệnh THA nên tăng vận động thể lực thích hợp (vừa giúp giảm HA vừa giảm nguy cơ bị các bệnh tim mạch và nội khoa khác), nếu hút thuốc là phải ngưng thói quen xấu này, hạn chế tối đa rượu bia, tập thư giãn để chống stress trong cuộc sống.
Điều mà rất ít người quan tâm là việc sử dụng thuốc (người bệnh THA không chỉ dùng thuốc trị THA, mà còn dùng nhiều thuốc để trị bệnh từ thông thường như cảm cúm đến các bệnh nội khoa khác) có thể gây THA một cách bết thường.
Các thuốc có thể gây tăng huyết áp
Dạng thuốc sủi bọt: khá nhiều thuốc được dùng dưới dạng sủi bọt (còn gọi là viên sủi), chỉ uống khi hòa tan thuốc này trong ly nước cho tan hoàn toàn mới uống.
2 loại thuốc thông dụng là thuốc giảm đau hạ nhiệt trị cảm sốt và thuốc bổ cung cấp vitamin, chất khoáng thường được dùng với dạng sủi bọt để giúp cho dễ uống. Nhưng chính dạng thuốc sủi bọt này làm cho người uống bị THA.
Do dạng thốc sủi bọt luôn chứa tá dược rã sinh khí là natri bicarbonat hoặc natri carbonat (khi hòa vào nước sẽ phản ứng với acid citric cũng là tá dược phóng thích khí CO2 gây sủi bọt), cho nên, trong thuốc sủi bọt luôn chứa natri (mỗi viên thuốc sủi bọt có chứa 274 – 460 mg natri), có thể gây THA đối với người bị sẵn bệnh lý này và đang kiêng muối. Người cao tuổi đang điều trị bệnh THA tuyệt đối không dùng thuốc dạng sủi bọt.
Thuốc trị cảm – sổ mũi chứa phenylpropanolamin, pseudoephedin: các thuốc trị cảm – sổ mũi ngoài dược chất paracetamol thường chứa thêm thuốc có tác dụng làm co mạch, chống sung huyết ở niêm mạc mũi như phenylpropanolamin hoặc pseudoephedin (vì vậy thuốc làm cho hết sổ mũi, nghẹt mũi rất tốt).
Nhưng chứa chất co mạch vừa kể mà dùng thuốc để trị cảm sổ mũi không thôi, có thể bị THA rất đáng ngại. Người đã sẵn bị THA cần xem kỹ thành phần của thuốc trị cảm (chỉ có paracetamol là không đáng ngại) để sử dụng thuốc cho an toàn.
Thuốc giảm cân: có một số thuốc giảm cân có thể làm THA đối với người đang điều trị bệnh này, đó là sibutramin và ephedra. Sibutramin là thuốc Tây y được chính thức công nhận điều trị dư cân béo phì. Còn ephedra (thực chất ephedra là vị thuốc Đông y tên Ma Hoàng) có trong chế phẩm thực phẩm chức năng, dùng để giảm cân thông dụng ở Hoa Kỳ (có chế phẩm loại này được nhập không chính thức vào nước ta).
Cũng cần lưu ý 1 số thuốc trị cảm có thể chứa ephedrin là dược chất có trong ephedra (ephedrin dùng liều cao để giảm cân trong khi dùng liều thấp giúp trị nghẹt mũi, sổ mũi giống như pseu-doephedrin).
Thuốc trị viêm xương khớp: đó là các thuốc được gọi tên chung là các loại thuốc chống viêm không steroid (viết tắt là NSAID). Không chỉ có các thuốc NSAID cổ điển như diclofenac, ibuprofen… mà cả thuốc mới như celecoxid có thể gây THA. Người cao tuổi thường dễ mắc bệnh viêm xương khớp (hay còn gọi là thoái hóa khớp) nếu có kèm thêm bệnh THA mà lại dùng bừa bãi thuốc NSAID thì dễ bị tai biến nguy hiểm.
Thuốc hormone: có 2 loại hormone được dùng để làm thuốc và dùng lâu dài có thể gây THA là estrogen và glucocor-ticoid (thường được gọi corticoid).
Estrogen là 1 loại hormone thường có trong thuốc ngừa thai phối hơp (vừa chứa estrogen và progesteron là 2 hormone sinh dục nữ) và thuốc trị rối loạn do mãn tính ở phụ nữ (gọi là liệu pháp hormone thay thể). Estrongen không chỉ có nguy cơ THA mà còn gây nên huyết khối làm thuyên tắc tĩnh mạch.
Còn corticoid là tên chung của các loại thuốc như: dexamethason, prednisolon, prednison… là dạng thuốc chống viêm, chống dị ứng (trị viêm xương khớp, hen suyễn…) – có thể gây THA do tính chất giữ nước và natri lại trong cơ thể.
Thuốc Đông y: ở các nước phương Tây , thuốc Đông y được xem là chế phẩm dùng hỗ trợ dinh dưỡng hay thực phẩm chức năng, nhưng cũng cần lưu ý có 1 số thuốc Đông y có thể gây THA như cam thảo do tác dụng giữ nước và natri lại trong cơ thể, nhân sâm là vị thuốc quý dùng lâu đời nhưng có tác dụng kích thích, dùng lâu ngày có thể gây THA. Ở nước ta cũng cần lưu ý vì xảy ra tình trạng lưu hành thuốc Đông y giả mạo và thường kết hợp với thuốc Tây y là corticoid nhằm đạt các tác dụng: trị đau nhức, ăn được, tăng cân… nhưng dùng lâu ngày sẽ bị các tác dụng phụ nguy hiểm, trong đó có gây THA.