Người xưa có câu: “Trà vi bánh bệnh chi dược”. Trà là thứ thuốc ccó thể chữa vạn bệnh. Nước chè, thứ nước uống truyền thống dường như không thể thiếu được của người Việt Nam, Nhật Bản, Trung Quốc… Chè tươi, chè khô (Chè xanh, chè đen) trở nên quen thuộc với người dân Việt, từ nông thôn đến thành thị… Uống chè đã trở thành thú ẩm thực thanh tao của người dân Việt cũng như nhiều dân tộc khác trên thế giới, là một nét văn hóa truyền thống của dân tộc.
Trà đạo được nâng lên mức nghệ thuật, mỹ thuật đặc sắc của xứ Hoa Anh Đào từ thế kỷ 15. Người Nhật coi uống trà là một phương thức chữa bệnh vô cùng hữu hiệu của nhà Phật. Trà đạo còn được coi là một phép tu luyện tinh thần, phép vệ sinh tinh thần hữu hiệu và bổ ích ngay cả với con người hiện đại. Đến với trà đạo, bạn có thể rũ bỏ được mọi toan tính, lo âu, phiền muộn, lấy lại sự bằng nhau cho cuộc sống.
Trong chè tươi có chứa nhiều cafein, theophylin, tanin. Ở chè xanh, vitamin C có khá nhiều còn ở chè đen, hầu như không còn. Nước chè xanh có chứa Rutoside có tác dụng tốt hơn cả vitamin E.
Công dụng chữa bệnh của chè mới là điều đáng ngạc nhiên:
Tổ chứa Sức khỏe Mỹ công bố kết quả nghiên cứu từ nhiều năm: “Nước chè cò thể bảo vệ sức khỏe con người chống lại các bệnh tim mạch và ung thư”. Catechin có nhiều trong chè có tính chất kháng ung thư, chống đông máu trong lòng mạch, hạ choleaterol, hạ huyết áp…
Loại dược thảo này có tác dụng làm giảm các bệnh tim mạch, tai biến mạch máu não và ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư đường tiêu hóa, ung thư phổi, ung thư vòm họng… Đây là lần đầu tiên người ta công nhận nước chè giữ vai trò hàng đầu chống được ung thư ở con người.
Tạp chí Lancet số 8878 đã đăng ký kết quả nghiên cứu trên 865 người tình nguyện có trọng lượng cơ thể và mức huyết áp như nhau trong thời gian 5 năm. Một điều không thể chối cãi được là trong 3 nhóm nghiên cứu, nhóm dùng chè nhiều nhất thì tỷ lệ tử vong do các bệnh tim mạch và cơn nhồi máu cơ tim là ít nhất.
Giáo sư John Weiburger, một trong những người đứng đầu Tổ chức Y tế Mỹ cho rằng:
“Chè có khả năng làm giảm nhẹ được các bệnh tim mạch trên thế giới, đặc biệt là ở những người có sinh hoạt lành mạnh. Chè có tác dụng phòng bệnh. Với chè, không những chúng ta có thể cứu được hàng trăm vạn sinh mạng mà còn đỡ phải chi phí hàng triệu đô la để chữa tim mạch và ung thư…”
Ngoài tác dụng phòng và chữa bệnh tim mạch, theo nghiên cứu của Viện Virus học Liên Xô (cũ): Nước chè còn có tác dụng dự phòng chống nhiễm vius ở con người theo cơ chế kích thích cơ thể người tự sản sinh interferon nội sinh, chất có tác dụng tiêu diệt virus. Ở Việt Nam đã áp dụng phương pháp phòng bệnh viêm não Nhật Bản B bằng chè xanh có tác dụng tốt. Ông Sirving Keli thuộc Viện nghiên cứu Sức khỏe và Môi trường Hà Lan đã chứng minh rằng người uống 5 chén chè trở lên trong một ngày ít có nguy cơ viêm màng não.
Theo CNN 8/2000: Một nghiên cứu trước đây đã cho biết các polyphenol có trong nước chè là một chất đặc biệt có thể tiêu diệt các tế bào ung thư và ức chế sự phát triển của ung thư bằng cách hạn chế sự tăng sinh sản của mạch máu xung quanh chúng. Loại polyphenol có tác dụng nhất là Epigallocatechin allte (EGCG). Lượng polyphenol còn lại ở chè xanh nhiều hơn ở chè đen do phương pháp chế biến.
Các nhà khoa học đã kết luận: Trong chè chứa một số chất chống oxy hóa cần thiết có thể ngăn ngừa được ung thư. Chè xanh có thể phòng chống được việc ung thư da: Nếu uống 4 chén chè xanh mỗi ngày thì có thể ngăn ngừa được ung thư da và nó cũng có hiệu lực tương tự nếu được đưa vào kem bảo vệ da. Kết quả nghiên cứu ở Nhật Bản cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ung thư ở Nhật ít hơn ở Mỹ, người ta cho rằng người Mỹ uống ít chè hơn so với người Nhật.
Theo La Recherche, chè có tác dụng kích thích thần kinh trung ương, làm cho tinh thần sảng khoái, trí óc thông suốt. Chất cafein trong chè có tác dụng lợi tiểu, kích thích hô hấp. Một tác dụng đặc biệt nữa của chè là giúp lưu thông máu tốt, có ích cho những người vữa xơ động mạch, tăng huyết áp, thiểu năng tuần hoàn não…
Hải Thượng Lãn Ông, danh y Việt Nam cho rằng:
“hàng ngày uống nước rất cần, chè xanh giải nhiệt, sinh tân, hóa đàm giải độc, lợi tiểu, tiêu cơm. Váng đầu chóng mặt lại càng được thanh. Uống vừa khoan khoái thần kinh…” Nhưng: “Uống nhiều sẽ bị khó ngủ, thân mình gầy xanh, uống chè lúc đói chẳng lành, hỏa tiêu thận bại, tỳ sinh hư hàn. Nước chè uống lạnh tích đàm, chi bằng uống nóng khi còn bốc hơi”.
Theo quan điểm của y học cổ truyền dân tộc, khi uống chè cần lưu ý:
- Không uống chè vào lúc sáng sớm chưa ăn gì, có thể tổn thương thận khí.
- Chè có tính hàn nên uống lạnh sẽ gây tích đờm. Nên uống nóng, uống ít. Khi hãm chè nên cho thêm vài lát gừng tươi.
- Uống nhiều sẽ làm giáng khí, thương khí, thương tính và mất ngủ.
- Không nên uống chè đặc vào buổi tối.
- Người cao tuổi nếu khí huyết hư nhược, việc uống nhiều nước chè có thể làm tỳ vị hư nhược và ảnh hưởng đến sức khỏe.
- Sau khi ăn thịt chó, thịt dê không nên uống nước chè do acid tanic có trong nước chè kết hợp với protein tạo thành tanalbin có thể gây táo bón và đau bụng…